In één kunstinstelling in de stad komt zo’n beetje de hele planeet aarde samen: het Wereldmuseum. Schatten, schenkingen en hele verzamelingen vanuit alle windhoeken hebben onderdak gevonden in het statige onderkomen aan de Willemskade.
Bekende naam in het Rotterdamse, de Van Rijckevorsels. Tien generaties present in deze stad aan de Nieuwe Maas, onder wie Abram die in de 19de eeuw fortuin maakte als koopman en reder. Zijn kleinzoon Elie was uit ander hout gesneden. Deze werd een bekende wetenschapper en trok er tot ver over de grenzen op uit om onderzoek te doen. Zo belandde hij zo’n 150 jaar terug in de archipel van ‘Indië’ voor onder meer aardmagnetische en meteorologische waarnemingen. Hij keerde terug naar het majestueuze onderkomen van de Van Rijckevorsels aan de Rotterdamse Parklaan met koffers vol schatten als kostbare stoffen, wapens en kledingstukken. Dat werd de basis voor wat toen het Museum voor Land- en Volkenkunde heette en nu bekend is als het Wereldmuseum.
En Elie – hij heeft een borstbeeld op de kop van de Veerhaven! – was zeker niet de enige die zwaar bepakt huiswaarts toog. Van de circa 80.000 objecten in de collectie van het museum werd het grootste deel in de 19de en begin 20ste eeuw naar Rotterdam gebracht door onder anderen handelaren, missionarissen en militairen. Als souvenir, als handelswaar of als pronkstuk want hé, je kon wel laten zien een man van de wereld te zijn. Zoals het museum zegt: ‘Verzamelingen dienden om aanzien te krijgen en te laten zien tot welke, meestal bevoorrechte, groep je behoorde’.
ÉÉN WERELDMUSEUM
De schatten van het Wereldmuseum worden ingezet voor de wisselende tentoonstellingen, zoals nu ‘Kolonialisme en Rotterdam’. Ook daar poppen alle windstreken op, aan de hand van voorwerpen uit de collectie. Overigens hoeven ze sinds enige tijd niet per se alleen in de eigen schatkamers te duiken, want sinds oktober 2023 gaan er achter de naam Wereldmuseum meerdere musea schuil. Het Tropenmuseum Amsterdam, Afrika Museum in Berg en Dal en Museum Volkenkunde in Leiden zijn verdergegaan als Wereldmuseum. Voor deze tentoonstelling werd echter vooral gegrasduind in Rotterdamse collecties. Terug naar Elie van Rijckevorsel die voor onderzoek verschillende continenten aandeed en zich en passant verdiepte in de kunst van niet-westerse culturen. Hij verzamelde zo’n negenhonderd objecten bij elkaar, waaronder meubels, wapens, sieraden, gebatikte doeken en rituele voorwerpen. Die zijn weer onderdeel van die 80.000 objecten in de depots die, aldus het Wereldmuseum, maar liefst 127 culturen vertegenwoordigt. En als je weet dat de stad Rotterdam meer dan 170 nationaliteiten in huis heeft…
De verzameling Indonesische voorwerpen van Elie van Rijckevorsel was trouwens eerst te zien op de Wereldtentoonstelling die in 1883 in Amsterdam werd gehouden. Dat evenement was voor de gemeente Rotterdam aanleiding om een nieuw museum op te richten dat in 1885 de deuren opende.
GENOTSMIDDEL
Overigens staat de herkomst van museumobjecten in de picture en wordt net als in veel andere instellingen onderzoek gedaan naar ‘roofkunst’. Bij een aantal voorwerpen op de huidige tentoonstelling over de koloniën staat daarom aangegeven dat het ‘buitgemaakt tijdens militaire expeditie…’ betreft, zoals de pinangschaar uit Bali. Die werd gebruikt om de noten van de sirihpruim fijn te maken om er een stimulerend genotsmiddel van te maken. Ernaast een schaal waarin de vrouwen en dochters van de vorst van Badung offers voor de goden naar de tempel brachten.
Een trip door het Wereldmuseum is een reis langs historie. Het laat zien hoe belangrijk handel was – en is – voor de stad en hoe de wereldgeschiedenis doorleeft in het hier en nu. Dat is mede te zien in het werk van de hedendaagse fotografen en kunstenaars op
de tentoonstelling.
—
Willemskade 25
3016 DM Rotterdam
info@wereldmuseum.nl
www.rotterdam.wereldmuseum.nl
—
Dit is een artikel uit Rotterdam Insight #14. Het volledige magazine is hier te lezen.
